Hăy cứ đói khát và dại dột - Ba câu chuyện cuộc đời của Steve Jobs
Giữa tháng 6.2005, một bài phát biểu trong lễ trao bằng tốt nghiệp của trường đại học (ĐH) danh tiếng Stanford (Mỹ) đă gây chấn động lớn ở các giảng đường ĐH và được đăng tải trên các báo giáo dục và kinh doanh trên thế giới, lan rộng trên internet. Chủ nhân bài phát biểu này là ông Steve Jobs, giám đốc điều hành của tập đoàn máy tính Apple Computer và xưởng sản xuất phim hoạt h́nh Pixar Animation Studio.
Không hàm chứa những lời hô khẩu hiệu giáo điều, bài phát biểu của ông Jobs đơn giản là một chuỗi các tự truyện của một doanh nhân thành đạt đă trải qua một cuộc đời nhiều sóng gió và bất ngờ: bỏ học ĐH, mày ṃ lắp ráp máy tính, bị đuổi khỏi công ty do chính ḿnh sáng lập để rồi cuối cùng lại quay về thống trị…
Đặc biệt hơn cả, thay v́ chúc các tân cử nhân Stanford một sự nghiệp thành công, tương lai chói lọi như thường các đại biểu vẫn làm ở lễ tốt nghiệp, Jobs đă nói: “Hăy cứ đói khát và dại dột (Stay hungry. Stay foolish). Bởi v́ chỉ có mạo hiểm, mơ ước, và sống đúng với đam mê của ḿnh, mới có thể thật sự thành công và măn nguyện”.
Bài phát biểu của Steve Jobs (mà ông gọi là ba câu chuyện cuộc đời ḿnh) sẽ thêm một góc nghĩ trước những cuộc thi căng thẳng và những quyết định lớn của cuộc đời.
Câu chuyện đầu tiên: Kết nối các sự kiện
Tôi bỏ học ở trường ĐH Reed sau sáu tháng nhưng vẫn ở lại loanh quanh đến tận 18 tháng nữa mới thực sự ra đi. Tại sao tôi lại chọn bỏ học?
Mọi thứ bắt đầu từ lúc tôi chào đời. Mẹ đẻ của tôi là một sinh viên trẻ mới tốt nghiệp ĐH, chưa chồng. V́ thế, bà quyết định mang tôi cho làm con nuôi. Bà tin rằng nên để những người có bằng ĐH mang tôi về nuôi và đă sắp xếp sẵn mọi thủ tục cho con với 2 vợ chồng luật sư. Chẳng thể ngờ, đến lúc tôi chào đời, họ lại đổi ư muốn có con gái.
Thế là, bố mẹ tôi bây giờ, lúc đó đang trong danh sách chờ đợi, nhận được một cú điện thoại lúc nửa đêm: “Có một bé trai mới sinh chưa ai nhận. Ông bà có muốn nhận không?”. Họ vui mừng đồng ư ngay. Khi mẹ đẻ biết bố mẹ tôi chưa bao giờ tốt nghiệp ĐH, thậm chí cha tôi c̣n chưa tốt nghiệp cấp ba, bà nhất định không kư giấy cho con nuôi và chỉ nhượng bộ nếu sau này tôi được vào đại học.
17 năm sau, tôi vào đại học thật. Nhưng tôi lại ngu ngốc chọn một trường đắt tiền ngang với Stanford, và toàn bộ số tiền ít ỏi của bố mẹ tôi, những người lao động chân tay, đổ hết vào tiền học phí.
Một góc trường Đại học Stanford.
Sau sáu tháng, tôi thấy việc đầu tư như vậy thật vô nghĩa. Tôi không biết ḿnh muốn làm ǵ và cũng không biết trường ĐH sẽ giúp ḿnh như thế nào. Thế mà tôi vẫn ngồi đấy, tiêu tốn những đồng tiền bố mẹ bỏ bao mồ hôi công sức cả đời mới kiếm được.
Tôi quyết định bỏ học và tin rằng, mọi thứ rồi cũng được thu xếp ổn thoả. Lúc đó thật sự rất run, nhưng bây giờ nh́n lại, tôi hiểu rằng, đấy là quyết định đúng đắn nhất của đời ḿnh. Ngay khi quyết định bỏ học, tôi đă bỏ những môn bắt buộc mà ḿnh không thích và bắt đầu kiếm các lớp có vẻ thú vị hơn.
Tôi không được ở kư túc xá, v́ vậy tôi ngủ ở sàn nhà pḥng các bạn, trả vỏ lon Coca để lấy 5 cent mua thức ăn, và đi bộ hơn 10 cây số dọc thành phố vào các ngày chủ nhật để đến ăn một bữa làm phúc hàng tuần của đền Hare Krishna. Tôi thật sự thích cuộc sống đó.
Và chính những ǵ đă xem, nghe, thấy, khám phá bằng trí ṭ ṃ và tri giác của tuổi trẻ… lúc đó đă biến thành những kinh nghiệm quư báu cho tôi sau này.
ĐH Reed lúc đó có dạy thiết kế thư pháp, có lẽ là “đỉnh” nhất trong cả nước. Mọi mẫu chữ trên các poster, biển hiệu… xung quanh trường đều được thiết kế rất đẹp.
Lúc ấy, coi như đă bỏ học và không phải học những môn bắt buộc nữa, tôi quyết định chọn lớp học về mẫu chữ mỹ thuật để t́m hiểu cung cách thiết kế.
Một số thiết kế ngày nay sử dụng nghệ thuật Typography.
Tôi đă t́m hiểu về các mẫu chữ serif, san serif, về các khoảng cách khác nhau giữa các mẫu chữ, về các phương cách làm kiểu chữ (typography). Những kiểu cách vẽ chữ đó thật gợi cảm, tinh tế, giàu lịch sử. Chúng mê hoặc tôi từ lúc nào không hay.
Những thứ viển vông này chắc chẳng đem lại một ứng dụng thực tế nào cho cuộc đời tôi. Thế nhưng 10 năm sau, khi bắt đầu thiết kế chiếc máy tính Macintosh đầu tiên, tất cả quay trở lại. Chúng tôi đă dồn hết kiến thức của ḿnh vào thiết kế chiếc Mac này. Đó là chiếc máy đầu tiên có kiểu chữ rất đẹp.
Steve Jobs cùng chiếc máy Macintosh đầu tiên - năm 1984
Nếu tôi đă không bước chân vào lớp học thiết kế chữ hồi ĐH, chiếc Mac bây giờ sẽ không bao giờ có các kiểu dáng chữ và các phông chữ có khoảng cách đều nhau như thế này. Và v́ thế, có lẽ cũng chẳng máy tính cá nhân nào trên thế giới có các kiểu chữ này (v́ Windows cóp hoàn toàn từ Mac). Nếu không bao giờ bỏ học, tôi đă không đi học lớp thiết kế chữ này, và các máy tính cá nhân cũng không có được những mẫu chữ tuyệt diệu hôm nay. Dĩ nhiên, khi c̣n ngồi ghế nhà trường, làm sao tôi có thể kết nối các sự việc theo hướng như vậy? Nhưng 10 năm sau nh́n lại, tất cả đều rất rơ ràng.
Dĩ nhiên, các bạn không thể kết nối các sự việc khi nh́n về phía trước, chỉ có thể làm như vậy khi ta nh́n lại một quăng đường.
V́ vậy, các bạn phải tin tưởng rằng các hành vi, sự kiện của hiện tại có một mối liên quan nào đó đến tương lai. Bạn phải tin tưởng vào một điều ǵ đó - linh tính, số phận, cuộc đời, thuyết nhân quả… bất kỳ cái ǵ.
Lối suy nghĩ này chưa bao giờ làm tôi thất vọng, và chính nó tạo nên tất cả những khác biệt trong cuộc đời tôi.
Câu chuyện thứ hai: T́nh yêu và sự mất mát
Tôi đă rất may mắn khi t́m thấy điều ḿnh thực sự yêu thích khi c̣n trẻ. Woz và tôi bắt đầu thiết kế máy Apple trong gara ô tô hồi tôi mới 20 tuổi. Chúng tôi làm việc rất chăm chỉ, và trong ṿng 10 năm sau, Apple đă trưởng thành. Từ một bộ sậu chỉ có 2 người biến thành một tập đoàn trị giá 2 triệu đô la với hơn 4.000 nhân viên. Chúng tôi đă cho ra đời sản phẩm đỉnh cao nhất của ḿnh - máy Macintosh - lúc đó tôi mới bước sang tuổi 30.
Rồi tôi bị đuổi việc. Làm sao có thể bị đuổi việc khỏi một công ty bản thân ḿnh sáng lập nên? Chuyện là thế này. Khi Apple mở rộng, chúng tôi thuê một người mà tôi nghĩ là rất tài năng để điều hành công ty cùng ḿnh. Một hai năm đầu, mọi thứ đều ổn. Nhưng rồi những định hướng tương lai có điểm bất đồng, cuối cùng, chúng tôi căi nhau. Hội đồng quản trị đă đứng về phía anh ta, tôi th́ ra khỏi công ty, khi 30 tuổi.
Tâm huyết của cả một thời kỳ đă tiêu tan, tôi hoàn toàn tuyệt vọng.
Một vài tháng sau đó, không biết phải làm ǵ, tôi cảm thấy đă không phải với các bậc tiền bối, đă bỏ lỡ cơ hội khi nó đến tầm tay. Tôi đă gặp David Packard và Bob Noyce cố gắng nói lời xin lỗi v́ đă làm hỏng mọi chuyện. Là một trường hợp thất bại mà công chúng đều biết đến, thậm chí tôi c̣n nghĩ đến việc bỏ đi khỏi nơi ḿnh sống.
Nhưng rồi có một điều mà dần dần tôi nhận ra - tôi vẫn rất yêu những việc ḿnh làm! Những biến đổi ở Apple đă không hề làm giảm sút niềm đam mê đó. Tôi đă bị từ chối, nhưng vẫn yêu. V́ thế, tôi quyết định làm lại.
Lúc đó, tôi không thể nhận thức được rằng, chính việc bị đuổi khỏi Apple là điều tuyệt vời nhất đă diễn ra trong đời. Những gánh nặng của vinh quang được thay thế bởi cảm giác nhẹ nhơm khi bắt đầu lại từ đầu và không chắc chắn về mọi thứ. Tôi được tự do bước vào thời kỳ sáng tạo nhất của cuộc đời.
Trong ṿng 5 năm sau đó, tôi bắt đầu một công ty tên là NeXT, một công ty khác tên Pixar, và đem ḷng yêu một người phụ nữ tuyệt vời sau này đă trở thành vợ tôi.
Pixar bắt đầu sản xuất các phim hoạt h́nh sử dụng công nghệ máy tính đầu tiên của thế giới, bộ phim Câu chuyện đồ chơi (Toy Story), và bây giờ đă trở thành một trong những xưởng sản xuất phim hoạt h́nh thành công nhất thế giới.
Vật đổi sao dời, cuối cùng th́ Apple lại mua lại NeXT và tôi trở về Apple, sử dụng chính những công nghệ đă phát triển ở NeXT vào phục hưng lại cho Apple. Tôi và Laurence đă cùng nhau xây dựng một gia đ́nh đầm ấm.
Tôi tin chắc rằng, những điều kỳ diệu trên đă không xảy ra nếu tôi không bị đuổi khỏi Apple. Đó là một liều thuốc đắng, nhưng đúng là bệnh nhân cần có nó. Đôi lúc cuộc đời quẳng một cục gạch vào đầu bạn. Đừng mất niềm tin.
Tôi tin rằng, điều duy nhất tiếp sức cho ḿnh là yêu những việc ḿnh làm. Bạn cũng vậy, phải t́m thấy niềm đam mê của ḿnh. Đối với công việc hay với người t́nh đều thế cả. Công việc sẽ chiếm một phần lớn cuộc sống của bạn, và cách duy nhất để thực sự toại nguyện là làm được những điều bạn nghĩ là vĩ đại nhất. Và cách duy nhất để làm được những điều vĩ đại là yêu việc ḿnh làm. Nếu chưa t́m thấy th́ bạn cứ tiếp tục t́m đi. Đừng bằng ḷng với sự ổn định. Giống như trong t́nh yêu vậy, bạn sẽ biết ngay khi bạn t́m thấy nó. Và cũng giống như trong bất kỳ mối quan hệ nào, nó sẽ chỉ tốt đẹp thêm theo năm tháng mà thôi. Bạn cứ t́m đến khi nào thấy, đừng dừng lại.
Câu chuyện thứ ba: Cái chết
Khi 17 tuổi, tôi đọc được một câu: “Nếu ngày nào bạn cũng sống như thể đó là ngày tận thế của ḿnh, đến một lúc nào đó bạn sẽ đúng”. Câu nói đó để lại ấn tượng lớn với tôi, và trong suốt 33 năm qua, tôi luôn nh́n vào gương mỗi ngày để tự hỏi ḿnh: “Nếu hôm nay là ngày cuối đời, liệu ḿnh có muốn làm những việc hôm nay ḿnh sắp làm không?”. Và khi nhận ra câu trả lời là “không”, ngày này qua ngày khác, tôi biết ḿnh cần thay đổi điều ǵ đó.
Ghi nhớ rằng “một ngày nào đó gần thôi, ḿnh sẽ chết đi” là một bí quyết vô cùng quan trọng giúp tôi quyết định những lựa chọn lớn trong đời.
Bởi v́ hầu hết mọi thứ - những mong đợi của người khác, ḷng kiêu hănh, nỗi lo sợ xấu hổ khi thất bại - tất cả đều phù phiếm trước cái chết, để lại những ǵ thật sự quan trọng. Luôn nhớ rằng ḿnh sẽ chết là cách tốt nhất mà tôi biết để tránh sa vào cái bẫy suy nghĩ rằng ḿnh không muốn mất đi cái ǵ đó. Ta đă hoàn toàn vô sản rồi. Chẳng có lư ǵ để không đi theo tiếng gọi trái tim.
Một năm trước đây, tôi bị chẩn bệnh ung thư. Tôi đi soi người lúc 7g30 sáng và phát hiện có một khối u trong tuyến tuỵ. Lúc đó, tôi c̣n chẳng hiểu tuyến tuỵ là ǵ. Bác sĩ bảo rằng chắc là một loại ung thư không chữa được, và tôi chỉ sống được 3 - 6 tháng nữa thôi. Bác sĩ khuyên tôi về nhà sắp xếp lại mọi công việc, có thể ngầm hiểu như thế là chuẩn bị mọi thứ trước cái chết. Có nghĩa là phải gói gọn những điều muốn nói với các con trong 10 năm tới trong ṿng một vài tháng. Có nghĩa là đảm bảo mọi thứ được sắp xếp ổn thoả để tất cả đều dễ dàng suôn sẻ khi tôi ra đi.
Không ai muốn chết cả. Kể cả những người muốn lên thiên đàng cũng không muốn chết ở đó. Thế mà cái chết lại là điểm đến của tất cả chúng ta. Không ai có thể trốn khỏi nó.
Có lẽ đó cũng là điều hợp lẽ, bởi cái chết là sản phẩm tuyệt vời nhất của cuộc sống. Nó là yếu tố làm thay đổi cuộc sống. Nó gạt bỏ cái cũ và mở đường cho cái mới.
Ngay bây giờ, “cái mới” là các bạn, nhưng không xa nữa bạn sẽ trở thành cái cũ và bị loại bỏ. Thứ lỗi cho tôi nếu nói như thế là quá gay cấn, nhưng mà đúng như vậy đấy.
Thời gian của các bạn là có hạn, nên đừng phí phạm bằng cách sống cuộc đời của người khác. Đừng rơi vào bẫy của sự độc đoán, giáo điều của người khác. Đừng để những ư kiến ồn ào xung quanh đánh ch́m tiếng nói bên trong bạn. Và quan trọng nhất, hăy có dũng cảm để đi theo tiếng gọi của trái tim và linh tính. Chúng biết bạn thực sự muốn ǵ. Mọi thứ khác chỉ là thứ yếu thôi.
Khi tôi c̣n trẻ, có một tuyển tập tuyệt diệu tên là Catalog toàn trái đất, được coi như cuốn sách gối đầu giường của thế hệ chúng tôi. Một tác giả tên Stewart Brand đă viết cuốn sách này, và ông đă làm cho nó vô cùng sống động bằng những chấm phá lăng mạn của ḿnh trong đó.
Đó là những năm cuối thập kỷ 60, khi chưa có máy tính cá nhân, nên nó được tạo nên hoàn toàn bằng máy chữ, kéo và máy chụp ảnh polaroid. Nó giống như một Google trên giấy vậy: rất lư tưởng, tràn đầy các công cụ hay ho và ư tưởng vĩ đại.
Stewart và nhóm của ông đă cho ra đời một vài số Catalog toàn trái đất. Số cuối cùng ra vào giữa những năm 70, lúc đó tôi bằng tuổi các bạn bây giờ.
B́a sau cuốn tuyển tập có bức ảnh một con đường ở nông thôn vào một sớm mai, cảnh vật rất thích hợp cho những người thích phiêu lưu tự đi bộ du hành. Ở dưới có ḍng chữ: “Hăy cứ đói khát và dại dột” (Stay hungry. Stay foolish). Đó là lời tạm biệt của họ trước khi kết thúc.
Và tôi luôn ước muốn điều đó cho bản thân. Và bây giờ, khi các bạn tốt nghiệp và bước đến những chân trời mới, tôi cũng chúc các bạn như vậy.
(Theo: Sưu Tầm)
|
